Tıbbi bitki üretim ve ihracatında önemli bir yere sahip olan Türkiye, kekik, adaçayı ve kimyonda kotaya takıldı. Çiftçinin ürünü depolarda kaldı. Ayrıca, 2023 yılında AB ülkelerine ihracatın yüzde 15-20 düşmesi bekleniyor.
AB’NİN KATI UYGULAMASI
Türkiye’nin kekik, adaçayı, defne, mavi tohumlu haşhaş, kimyon, anason ve rezene üretim ve ihracatında önemli bir yere sahip olduğunu belirten Ziraat Yüksek Mühendisi Dr. Hüseyin Akdemir, “Kekik bir kez dikiliyor ve tarlada en az 10 yıl kalabiliyor. Her yıl hasat yapılıyor ve tekrar sürgün yapıyor. Mart başında tarlada büyümeye başlıyor. Nisan ve mayıs ayında yağan yağmurlarla kekik içerisinde yabancı otlar çıkıyor. Bunların içerisinde PA’lar var. Eğer çiftçi çok iyi çapa yapmazsa, içindeki yabancı otları almazsa hasat aşamasında kekikle birlikte hasat ediliyor. Daha sonra yaprak ve saplarını ayıklasak bile kekik, adaçayı hatta kimyonun içinde bile yabancı ot tohum ve yaprakları kalıyor. AB öyle bir sınır koydu ki kekikte kilogramda 1000 PPB bulunursa almıyor. Adaçayında 400 PPB. Avrupa ülkeleri bunda çok katı uygulama yapıyor. ABD ve Japonya’da bugüne kadar böyle bir regülasyon yok. Bu ürünleri 70 ülkeye ihraç ediyoruz. AB çok katı davranıyor. Ancak ABD ve Japonya’nın da önümüzdeki yıllarda bu regülasyonu koyacağını duyuyoruz” dedi.
ÜRÜN ÇİFTÇİNİN ELİNDE KALDI
ABD ve Japonya’ya ihracat yapan firmalarda sorun yaşanmazken küçük ölçekli firmaların AB’ye ihracat yaptıklarını ve AB bu ürünleri kabul etmediği için firmaların da çiftçiden ürün almadığına dikkat çeken Dr. Akdemir, ürünün çiftçinin elinde kaldığını söyledi. Kekik üretiminde önemli bir yere sahip olan Denizli’nin Çal, Güney, Buldan, Pamukkale ve Bekilli ilçelerinde çiftçilerin şok yaşadığını aktaran Dr. Akdemir, “Geçen yıl 20 bin ton kekik üretimi yapıldı. Üretimin yüzde 99’u Denizli’de Çal, Güney, Buldan, Pamukkale ve Bekilli ilçelerinde yapılıyor. 20 bin ton kekiğin 10 bin tonu PA’dan dolayı çiftçinin elinde kaldı. Çiftçi geçen yıl büyük bir şok yaşadı. Bu sene yağışlar çok iyi gitti ve kuru kekik üretimi 22 bin tona çıktı. Tarlasına iyi bakan ve içinde yabancı ot olmayanlarda sorun olmadı ama büyük bir kısmın kekikte yine PA’dan kaynaklı sorun yaşandı ve satılmadı. Kekik fiyatları, içinde eğer PA varsa kilosu 12-14 lira arasında, PA ve zirai ilaç kalıntısı yoksa ve randımanı da yüzde 60 civarındaysa kilosu 32-35 liraya satılıyor. Şu anda alan satan yok. Alan varsa da yağcılar alıyor. Onlar da kekiğin yağını çıkartmak için alıyor. Çiftçinin elinde bekleyen 13 bin ton civarında kekik var. Adaçayı üretimi 2 yıl önce altın değerindeydi. Çuval çuval adaçayı satılırdı ve kilosu 20 liraya çıkmıştı. 2023 yılında 4 bin ton adaçayı üretildi. Sadece bin ton satıldı, 3 bin tonu PA’dan dolayı ellerinde kaldı. Çiftçinin elindeki ürünün fiyatı 6 liraya düştü” dedi.
Denizli’de 220 bin dönüm alanda, 5 ilçe 53 köyde 8 bin çiftçi tarafından kekik üretimi yapıldığını vurgulayan Dr. Akdemir, kekiğin satılamaması ve para kazandırmamasından dolayı çiftçinin ürün değiştirdiğini anlatıp, “Çiftçi kekik ve adaçayı para etmediği düşüncesi ile tarlasını sürüyor. Özellikle Çal, Buldan,Güney ve Bekilli ilçeleri aynı zamanda şaraplık üzüm bölgesi ve şaraplık üzümün bu yıl çok iyi para kazandırmasından dolayı çiftçi ürün değiştiriyor. Kekik ve adaçayında fiyat dalgalanmalarını gören, malını satamayan çiftçiler şaraplık üzüm dikmeye başladı” ifadelerini kullandı.
İHRACATÇILARDAN YENİ HAMLE
Ege Mobilya Kağıt ve Orman Ürünleri İhracatçıları Birliği Başkan Yardımcısı Nurettin Tarakçıoğlu, Avrupa Baharat Birliği (ESA) ile birlikte Pirolizidin Alkaloid (PA) limitlerine ilişkin itirazlarını dile getirdiklerini belirtip, “Limitlerin üzerindeyse kabul edilmiyor. Limitlerin altında olanlarda sorun yok. Kekik, adaçayı, kimyonda maalesef var. Bu 6 yıldan beri beklenilen bir şeydi. Hem Türkiye olarak hem Avrupa Baharat Birliği (ESA) olarak Avrupa Komisyonu ile bunu tartıştık. Bu limit çay ürünlerinde var. Aynı limitten bize de koymak istediler. Bizler itirazlarımızı dile getirdik. Çay tüketimi ile baharat tüketiminin kişi başına aynı olmadığını belirttik. Ama limitler belirlendi. Kekik tüm pizzalarda, hazır gıdalarda yer almış durumda. Kekik onlar için de önemli bir ürün. Brüksel’de bir toplantı yaptık. Yeni bir strateji ile bu limitlerin neye göre konduğunu ispatlamalarını talep edeceğiz. Biz de üniversitelerle çalışmalarımızı yapıyoruz. Tarım Bakanlığı da bir taraftan çalışma yapıyor. Bu ürünlerimiz önemli bir ihracat kalemlerimiz” dedi
İHRACAT YÜZDE 20 DÜŞTÜ
AB’nin koyduğu limitlerin ihracata yansımasıyla ilgili bilgi veren Tarakçıoğlu, “Geçen yıl çok hissetmedik ama bu sene Avrupa Birliği ülkelerine ihracatımızda yüzde 15-20 arasında bir düşüş var. ABD ve Japonya gibi ülkelerde bir sorun yok. Bizim endişemiz bu limitlerin tüm dünyaya yayılması. İhracatçı, üreticiden ürünü şartlı alıyor. Bu sene çok kekik olduğu için bu seneki kekikler seneye devredecek gibi görünüyor. Üretici, sezon başında yüksek rakamlarla başladı kekik satışlarına, şimdi fiyatlar düştü. PA taşımayan kekik 38-40 liradan veriliyor” diye konuştu.
